Türkiye’de ilk defa çocukların adli süreçlerde yararlarının gözetilmesi, korunmaları ve örselenmemelerinin sağlanması amacıyla Erzurum’da kurulan Çocuk Adalet Merkezi’nde (ÇAM), hem mağdur hem suça sürüklenen çocukların adliye ortamına girmeden haklarındaki adli süreçler tamamlanıyor. Cübbesiz hakim, savcılar ve uzmanlar ile sivil çocuk polislerinin görev yaptığı merkez, çocukların üstün yararı ilkesi çerçevesinde onları suç ve suç ortamından uzaklaştırmayı hedefliyor. Adalet Bakanı Abdulhamit Gül'ün katılımıyla 20 Kasım 2021'de Erzurum’un Yakutiye ilçesindeki Olimpiyat Parkı'nda inşa edilen Çocuk Adalet Merkezi kapılarını basın mensuplarına açtı. 'Onarıcı adalet' çerçevesinde çocukların üstün yararı gözetilerek açılan Çocuk Adalet Merkezi'ni tanıtan Adalet Bakanlığı Mağdur Hakları Daire Başkanlığında görevli daire başkanlarından Murat Binici, mağdur ya da tanık olan çocukların adli süreçte örselenmemesini temel bir yaklaşım olarak benimsediklerini belirtti. 'CEZALANDIRMAYA DEĞİL SUÇ ORTAMINDA KURTARMAYA ÖNCELİK VERDİK' Adli Görüşme Odaları'nın ( AGO) 2017 yılından itibaren çocuk dostu ortamlar olarak uygulamaya konulduğunu, suça sürüklenen çocuklarla ilgili ise cezalandırmaya değil, suç ve suç ortamından kurtarmaya öncelik verdiklerini ifade eden Binici, şunları söyledi: "Bu merkezimizin amacı tam da bu. Zira başta Çocuk Koruma Kanunu olmak üzere ulusal ve uluslararası literatürde bir suçu işleyen çocuğa şüpheli sanık ya da fail kavramları kullanılmamakta, bunları ifade etmek için suça sürüklenen çocuk kavramı kullanılmaktadır. Böylelikle bir çocuğun suçu işlemesi halinde bunda dahil olduğu toplumun ve ortamın sorumluluğunun bulunduğu adeta varsayılmaktadır. Tüm kurumlarımız bu aşamalarda bir araya gelerek çocuklarımızı suç ve suç ortamlarından kurtarmaya, onları suça iten etkenleri belirleyerek ortadan kaldırmaya, onları topluma yararlı bireyler olarak yeniden toplumla bütünleşmelerini sağlayarak topluma kazandırmaya yönelik faaliyetler yürütsün istiyoruz. Erzurum Çocuk Adalet Merkezi fikri tam da bu bilincin bir sonucu olarak ortaya çıktı." 'ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİ KLİNİK DESTEK UYGULAMALARI YAPABİLECEK' Çocuk Adalet Merkezi'nde Çocuk Mahkemesi ve Cumhuriyet Başsavcılığı, Çocuk Suçları Soruşturma Bürosu ile Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğünü yeniden yapılandırdıklarını vurgulayan Binici, şöyle konuştu: "Ayrıca bu merkezde baroya, çocuk polisine, adli tıp uzmanına, aile ve sosyal hizmetler görevlisine yer ayırdık. Yine benzer şekilde Atatürk Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğrencilerine hukuk kliniği uygulaması yapabilmeleri için, Erzurum Teknik Üniversitesi Edebiyat Fakültesi psikoloji öğrencilerine ise ülkemizde ilk defa bir adli birimde psiko-sosyal destek klinik uygulamaları yapabilmeleri için uygun ortamları tahsis ettik. Bu şekilde kurumlarımızı bir araya getirerek entegre bir şekilde çalışmalarını amaçlıyoruz. Tabii bu aynı zamanda bir yaklaşım dönüşümünü de gerektiriyor. Bu anlamda bu yaklaşım dönüşümünü sağlamaya yönelik olarak bakanlığımız ve UNICEF iş birliği ile haziran ayı içerisinde eğitim programı gerçekleştirdik. Söz konusu eğitim programlarına ilerleyen dönemlerde de devam etme yönünde hazırlık çalışmalarımız var. Bu halkaya sadece burada yer tahsis etmiş olduğumuz kurumları dahil ederek süreci tamamlamıyoruz. Bu halkaya yerel yönetimleri, sağlık müdürlüğü, milli eğitim müdürlüğü yine aynı şekilde gençlik ve spor müdürlüğü gibi diğer kurumları da dahil ederek bir koordinasyon mekanizması oluşturuyoruz. Vaka bazlı rutin başsavcımız başkanlığında yapacağımız toplantılarla çocuklarımıza yönelik başta tedbir kararları olmak üzere kurumlar tarafından sunulmakta olan hizmetlerin etkin şekilde yerine getirilmesini sağlayacağız." 'ULUSLARARASI STANDARTLARIN ÜZERİNDE' Uluslararası ölçeklerde çocuk mahkemesi ya da gençlik mahkemesi gibi adliye dışında bir kısım birimlerin yapılandırdığı örneklerin bulunduğunu ifade eden Binici, "Ancak Çocuk Adalet Merkezimizde bunun ötesine geçilerek bu süreçte görev alan bütün kurumlar entegre bir şekilde bir araya getirilmiş oluyor. Bu nedenle merkezimizde gerçekleştireceğimiz uygulamamızın uluslararası standartların üzerinde olduğunu ifade etmek istiyorum" dedi. ‘ÇOCUĞUMUZ, DEVLETİN KENDİSİNİ KURTARMAK İÇİN SEFERBER OLDUĞUNU HİSSETSİN’ Binici, "Çocuk Adalet Merkezi'mizde adli süreçte çocuklara yönelik bütün işlemler çocuk dostu bu ortamda gerçekleştirilecek. Çocuğumuz yargılandığını değil, kendisine yardım edildiğini, yalnız olmadığını, devletin kendisini suç ve suç ortamlarından kurtarmak için adeta seferber olduğunu hissetsin. Yine kendilerine hizmet sunan kamu görevlerimizi, devletimizin şefkatli elini kendilerini uzatan ablaları, ağabeyleri gibi görsün. İş ve işlemler gerçekleştirilirken suç teşkil eden eyleme değil, çocuğa odaklanılsın. Çocuklarımızın beyanları, uzmanlarımız aracılığıyla alınsın, çocuklarımız kendilerini kaygıya düşmeden rahatlıkla ifade edebilirsin. Çocuklarımızın ilgileri, yetenekleri tespit edilerek buna uygun tedbirlere hükmedilsin ve bu tedbirler etkin şekilde yerine getirilsin" diye konuştu. ‘HER İKİ TARAFIN DA RIZASI HALİNDE MAĞDURDAN ÖZÜR DİLEYEBİLSİN’ Merkezde onarıcı adalet uygulamalarını da yapmayı istediklerini kaydeden Binici, şöyle devam etti: "Buna göre suç işlendikten sonra, bir suça maruz kaldıktan sonra istiyoruz ki suça sürüklenen çocuğumuz mağdurun neler hissettiğini, suç nedeniyle hangi sıkıntıları yaşadığını bu merkezde görsün ve hissetsin. Hatta her iki tarafın rızasıyla istenmesi halinde suça sürüklenen çocuğumuzun mağdurdan özür dileyebilmesine uygun ortam sağlamak istiyoruz. Yine istiyoruz ki bir kısım yükümlülükler öngörülerek suça sürüklenen çocuğumuza suç nedeniyle sebep olduğu zararlar giderme yönünde bir şans tanımış olsun ve öngörüyoruz ki bu yükümlülükler çocuğumuzun ilgi alanından belirlensin. Yine benzer şekilde suça sürüklenen çocuklarımıza bazen kamuya yararlı yükümlülükler yüklenebilsin. Çocuk bakımından bir ilgi duyduğu bir mesleki edindirme yönelik kurs olabileceği gibi curling, buz hokeyi, kayak ya da bir futbol kursu gibi sportif bir programa da yönlendirilebilsin. Yine çocuk savcımız tarafından yükümlülükleri yerine getirmiş olması halinde suça sürüklenen çocuğumuz hakkında kamu davası açılmayıp, ertelenebilecek. Bu da şu sonucu doğuracak; suça sürüklenen çocuğumuz hakkında bir adli sicil kaydı oluşturulmamış olacak. Tabiri caizse çocuk savcımız suça sürüklenen çocuğumuza bir şans daha tanımış olacak. Ümit ediyoruz ki Türkiye'de ilk örneğini ortaya koymuş olduğumuz bu merkezimizde adliyenin soğuk yüzüyle karşılaşmadan ve örselenmeden adli süreci tamamlayan çocuklarımız bu süreç sonucunda bir meslek edilebilsin. Bu çocuklarımız içerisinden bir müzisyen, bir sanatçı, belki bir sporcu çıkabilsin." ÇOCUK ADALET MERKEZİ'NİN ÖZELLİKLERİ 1664 metrekarelik alanda inşa edilen ÇAM'da, 70 kişilik fuaye ve bekleme alanı, duruşma salonu, çocuk hakimi odası, cumhuriyet başsavcısı odası, çocuk savcısı odaları, adli gözlem ve görüşme odaları, hukuki, psiko-sosyal destek odaları ve hizmet birimleri bulunuyor. Yargı Reformu Stratejisi (YRS) ve İnsan Hakları Eylem Planı (İHEP) hedefleri arasında çocukların adli süreçlerde üstün yararlarının gözetilmesi, korunması ve ikincil örselenmesinin önüne geçilmesi hedeflenen ÇAM'da, suça sürüklenen çocukların adli süreçlerden olumsuz etkilenmesinin önüne geçilmesi, mağdur çocukların rehabilitasyonlarının gerçekleştirilmesi, adli süreçte çocuklara yönelik koruyucu ve destekleyici tedbirlerin alınması hedefleniyor. ÇOCUK DOSTU DURUŞMA SALONLARI Çocukların üstün yararı gözetilerek tasarlanan ÇAM'da çocuklar hakkındaki adli iş ve işlemlerin yürütülmesinde görev alan tüm ilgili birimlerin yanı sıra çocukların sosyal ve fiziksel gelişimine katkı sağlayacak parklar, bahçeler, oyun alanları da bulunuyor. ÇAM'da Çocuk Mahkemesi, Çocuk Soruşturma Bürosu, Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğü, Adli Görüşme Odaları (AGO), çocuk polisi, avukatlar, hukuk kliniği, adli tıp irtibat bürosu gibi birçok adli birim ve uzman bir arada görev yapıyor. ÇAM'da duruşmalar çocuk dostu duruşma salonlarında cübbe giymeyen yargı mensupları ve avukatlar tarafından yapılırken, polis noktasında da yine sivil giyimli personel görev alıyor. BEYANLAR UZMANLAR EŞLİĞİNDE ALINIYOR Merkezle mağdur ve tanık çocuklar, adli süreçten olumsuz etkilenmemesi için duruşma salonu yerine Adli Görüşme Odaları’nda (AGO) uzmanlar eşliğinde beyanlarını veriyor. Suça konu eyleme yerine çocuğa odaklanılan merkezde görev alan uzmanların, çocukların ilgi alanlarını tespit ederek bu yönde yükümlülükler içeren tedbirler alması hedefleniyor. ÇOCUK DOSTU USULLER UYGULANIYOR ÇAM'da çocuğun üstün yararı gözetilerek tedbir odaklı onarıcı adalet mekanizmaları birlikte değerlendirilerek çocukların, suç ve suç ortamından uzaklaştırılması sağlanırken, suç işlemeyi bir yaşam biçimi haline getirmeleri de önlenecek. Çocuklara yönelik tüm adli işlemler yetişkinlerden ayrı olarak çocuk dostu ortamda yine çocuk dostu usuller uygulanarak gerçekleştirilecek. ÇAM ile çocukların eğitimlerine devam edebilmeleri, sportif faaliyetlerde bulunabilmeleri, meslek edinmeleri ve merkez sayesinde arkadaşlıklar kurmaları amaçlanıyor. Adalet Bakanlığınca ÇAM modelinin diğer şehirlerde de uygulanması ve yaygınlaştırılması hedefleniyor.
Türkiye’de ilk defa çocukların adli süreçlerde yararlarının gözetilmesi, korunmaları ve örselenmemelerinin sağlanması amacıyla Erzurum’da kurulan Çocuk Adalet Merkezi’nde (ÇAM), hem mağdur hem suça sürüklenen çocukların adliye ortamına girmeden haklarındaki adli süreçler tamamlanıyor. Cübbesiz hakim, savcılar ve uzmanlar ile sivil çocuk polislerinin görev yaptığı merkez, çocukların üstün yararı ilkesi çerçevesinde onları suç ve suç ortamından uzaklaştırmayı hedefliyor.
Adalet Bakanı Abdulhamit Gül'ün katılımıyla 20 Kasım 2021'de Erzurum’un Yakutiye ilçesindeki Olimpiyat Parkı'nda inşa edilen Çocuk Adalet Merkezi kapılarını basın mensuplarına açtı. 'Onarıcı adalet' çerçevesinde çocukların üstün yararı gözetilerek açılan Çocuk Adalet Merkezi'ni tanıtan Adalet Bakanlığı Mağdur Hakları Daire Başkanlığında görevli daire başkanlarından Murat Binici, mağdur ya da tanık olan çocukların adli süreçte örselenmemesini temel bir yaklaşım olarak benimsediklerini belirtti.
'CEZALANDIRMAYA DEĞİL SUÇ ORTAMINDA KURTARMAYA ÖNCELİK VERDİK'
Adli Görüşme Odaları'nın ( AGO) 2017 yılından itibaren çocuk dostu ortamlar olarak uygulamaya konulduğunu, suça sürüklenen çocuklarla ilgili ise cezalandırmaya değil, suç ve suç ortamından kurtarmaya öncelik verdiklerini ifade eden Binici, şunları söyledi:
"Bu merkezimizin amacı tam da bu. Zira başta Çocuk Koruma Kanunu olmak üzere ulusal ve uluslararası literatürde bir suçu işleyen çocuğa şüpheli sanık ya da fail kavramları kullanılmamakta, bunları ifade etmek için suça sürüklenen çocuk kavramı kullanılmaktadır. Böylelikle bir çocuğun suçu işlemesi halinde bunda dahil olduğu toplumun ve ortamın sorumluluğunun bulunduğu adeta varsayılmaktadır. Tüm kurumlarımız bu aşamalarda bir araya gelerek çocuklarımızı suç ve suç ortamlarından kurtarmaya, onları suça iten etkenleri belirleyerek ortadan kaldırmaya, onları topluma yararlı bireyler olarak yeniden toplumla bütünleşmelerini sağlayarak topluma kazandırmaya yönelik faaliyetler yürütsün istiyoruz. Erzurum Çocuk Adalet Merkezi fikri tam da bu bilincin bir sonucu olarak ortaya çıktı."
'ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİ KLİNİK DESTEK UYGULAMALARI YAPABİLECEK'
Çocuk Adalet Merkezi'nde Çocuk Mahkemesi ve Cumhuriyet Başsavcılığı, Çocuk Suçları Soruşturma Bürosu ile Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğünü yeniden yapılandırdıklarını vurgulayan Binici, şöyle konuştu:
"Ayrıca bu merkezde baroya, çocuk polisine, adli tıp uzmanına, aile ve sosyal hizmetler görevlisine yer ayırdık. Yine benzer şekilde Atatürk Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğrencilerine hukuk kliniği uygulaması yapabilmeleri için, Erzurum Teknik Üniversitesi Edebiyat Fakültesi psikoloji öğrencilerine ise ülkemizde ilk defa bir adli birimde psiko-sosyal destek klinik uygulamaları yapabilmeleri için uygun ortamları tahsis ettik. Bu şekilde kurumlarımızı bir araya getirerek entegre bir şekilde çalışmalarını amaçlıyoruz. Tabii bu aynı zamanda bir yaklaşım dönüşümünü de gerektiriyor. Bu anlamda bu yaklaşım dönüşümünü sağlamaya yönelik olarak bakanlığımız ve UNICEF iş birliği ile haziran ayı içerisinde eğitim programı gerçekleştirdik. Söz konusu eğitim programlarına ilerleyen dönemlerde de devam etme yönünde hazırlık çalışmalarımız var. Bu halkaya sadece burada yer tahsis etmiş olduğumuz kurumları dahil ederek süreci tamamlamıyoruz. Bu halkaya yerel yönetimleri, sağlık müdürlüğü, milli eğitim müdürlüğü yine aynı şekilde gençlik ve spor müdürlüğü gibi diğer kurumları da dahil ederek bir koordinasyon mekanizması oluşturuyoruz. Vaka bazlı rutin başsavcımız başkanlığında yapacağımız toplantılarla çocuklarımıza yönelik başta tedbir kararları olmak üzere kurumlar tarafından sunulmakta olan hizmetlerin etkin şekilde yerine getirilmesini sağlayacağız."
'ULUSLARARASI STANDARTLARIN ÜZERİNDE'
Uluslararası ölçeklerde çocuk mahkemesi ya da gençlik mahkemesi gibi adliye dışında bir kısım birimlerin yapılandırdığı örneklerin bulunduğunu ifade eden Binici, "Ancak Çocuk Adalet Merkezimizde bunun ötesine geçilerek bu süreçte görev alan bütün kurumlar entegre bir şekilde bir araya getirilmiş oluyor. Bu nedenle merkezimizde gerçekleştireceğimiz uygulamamızın uluslararası standartların üzerinde olduğunu ifade etmek istiyorum" dedi.
‘ÇOCUĞUMUZ, DEVLETİN KENDİSİNİ KURTARMAK İÇİN SEFERBER OLDUĞUNU HİSSETSİN’
Binici, "Çocuk Adalet Merkezi'mizde adli süreçte çocuklara yönelik bütün işlemler çocuk dostu bu ortamda gerçekleştirilecek. Çocuğumuz yargılandığını değil, kendisine yardım edildiğini, yalnız olmadığını, devletin kendisini suç ve suç ortamlarından kurtarmak için adeta seferber olduğunu hissetsin. Yine kendilerine hizmet sunan kamu görevlerimizi, devletimizin şefkatli elini kendilerini uzatan ablaları, ağabeyleri gibi görsün. İş ve işlemler gerçekleştirilirken suç teşkil eden eyleme değil, çocuğa odaklanılsın. Çocuklarımızın beyanları, uzmanlarımız aracılığıyla alınsın, çocuklarımız kendilerini kaygıya düşmeden rahatlıkla ifade edebilirsin. Çocuklarımızın ilgileri, yetenekleri tespit edilerek buna uygun tedbirlere hükmedilsin ve bu tedbirler etkin şekilde yerine getirilsin" diye konuştu.
‘HER İKİ TARAFIN DA RIZASI HALİNDE MAĞDURDAN ÖZÜR DİLEYEBİLSİN’
Merkezde onarıcı adalet uygulamalarını da yapmayı istediklerini kaydeden Binici, şöyle devam etti:
"Buna göre suç işlendikten sonra, bir suça maruz kaldıktan sonra istiyoruz ki suça sürüklenen çocuğumuz mağdurun neler hissettiğini, suç nedeniyle hangi sıkıntıları yaşadığını bu merkezde görsün ve hissetsin. Hatta her iki tarafın rızasıyla istenmesi halinde suça sürüklenen çocuğumuzun mağdurdan özür dileyebilmesine uygun ortam sağlamak istiyoruz. Yine istiyoruz ki bir kısım yükümlülükler öngörülerek suça sürüklenen çocuğumuza suç nedeniyle sebep olduğu zararlar giderme yönünde bir şans tanımış olsun ve öngörüyoruz ki bu yükümlülükler çocuğumuzun ilgi alanından belirlensin. Yine benzer şekilde suça sürüklenen çocuklarımıza bazen kamuya yararlı yükümlülükler yüklenebilsin. Çocuk bakımından bir ilgi duyduğu bir mesleki edindirme yönelik kurs olabileceği gibi curling, buz hokeyi, kayak ya da bir futbol kursu gibi sportif bir programa da yönlendirilebilsin. Yine çocuk savcımız tarafından yükümlülükleri yerine getirmiş olması halinde suça sürüklenen çocuğumuz hakkında kamu davası açılmayıp, ertelenebilecek. Bu da şu sonucu doğuracak; suça sürüklenen çocuğumuz hakkında bir adli sicil kaydı oluşturulmamış olacak. Tabiri caizse çocuk savcımız suça sürüklenen çocuğumuza bir şans daha tanımış olacak. Ümit ediyoruz ki Türkiye'de ilk örneğini ortaya koymuş olduğumuz bu merkezimizde adliyenin soğuk yüzüyle karşılaşmadan ve örselenmeden adli süreci tamamlayan çocuklarımız bu süreç sonucunda bir meslek edilebilsin. Bu çocuklarımız içerisinden bir müzisyen, bir sanatçı, belki bir sporcu çıkabilsin."
ÇOCUK ADALET MERKEZİ'NİN ÖZELLİKLERİ
1664 metrekarelik alanda inşa edilen ÇAM'da, 70 kişilik fuaye ve bekleme alanı, duruşma salonu, çocuk hakimi odası, cumhuriyet başsavcısı odası, çocuk savcısı odaları, adli gözlem ve görüşme odaları, hukuki, psiko-sosyal destek odaları ve hizmet birimleri bulunuyor. Yargı Reformu Stratejisi (YRS) ve İnsan Hakları Eylem Planı (İHEP) hedefleri arasında çocukların adli süreçlerde üstün yararlarının gözetilmesi, korunması ve ikincil örselenmesinin önüne geçilmesi hedeflenen ÇAM'da, suça sürüklenen çocukların adli süreçlerden olumsuz etkilenmesinin önüne geçilmesi, mağdur çocukların rehabilitasyonlarının gerçekleştirilmesi, adli süreçte çocuklara yönelik koruyucu ve destekleyici tedbirlerin alınması hedefleniyor.
ÇOCUK DOSTU DURUŞMA SALONLARI
Çocukların üstün yararı gözetilerek tasarlanan ÇAM'da çocuklar hakkındaki adli iş ve işlemlerin yürütülmesinde görev alan tüm ilgili birimlerin yanı sıra çocukların sosyal ve fiziksel gelişimine katkı sağlayacak parklar, bahçeler, oyun alanları da bulunuyor. ÇAM'da Çocuk Mahkemesi, Çocuk Soruşturma Bürosu, Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğü, Adli Görüşme Odaları (AGO), çocuk polisi, avukatlar, hukuk kliniği, adli tıp irtibat bürosu gibi birçok adli birim ve uzman bir arada görev yapıyor. ÇAM'da duruşmalar çocuk dostu duruşma salonlarında cübbe giymeyen yargı mensupları ve avukatlar tarafından yapılırken, polis noktasında da yine sivil giyimli personel görev alıyor.
BEYANLAR UZMANLAR EŞLİĞİNDE ALINIYOR
Merkezle mağdur ve tanık çocuklar, adli süreçten olumsuz etkilenmemesi için duruşma salonu yerine Adli Görüşme Odaları’nda (AGO) uzmanlar eşliğinde beyanlarını veriyor. Suça konu eyleme yerine çocuğa odaklanılan merkezde görev alan uzmanların, çocukların ilgi alanlarını tespit ederek bu yönde yükümlülükler içeren tedbirler alması hedefleniyor.
ÇOCUK DOSTU USULLER UYGULANIYOR
ÇAM'da çocuğun üstün yararı gözetilerek tedbir odaklı onarıcı adalet mekanizmaları birlikte değerlendirilerek çocukların, suç ve suç ortamından uzaklaştırılması sağlanırken, suç işlemeyi bir yaşam biçimi haline getirmeleri de önlenecek. Çocuklara yönelik tüm adli işlemler yetişkinlerden ayrı olarak çocuk dostu ortamda yine çocuk dostu usuller uygulanarak gerçekleştirilecek.
ÇAM ile çocukların eğitimlerine devam edebilmeleri, sportif faaliyetlerde bulunabilmeleri, meslek edinmeleri ve merkez sayesinde arkadaşlıklar kurmaları amaçlanıyor. Adalet Bakanlığınca ÇAM modelinin diğer şehirlerde de uygulanması ve yaygınlaştırılması hedefleniyor.